کبوتر پرسی

از اینکه این پست با تاخیر زیاد خدمتتان ارائه می شود عذر خواهی می کنم و امیدورم با خواندن این پست چنانچه ابهامی در بین بوده است بر طرف شود. در ابتدا به یک بررسی کلی بر روی تاثیر مهمترین عوامل طبیعی بر روی پرواز می پردازیم و سپس شرایط امسال شهر قم از روزهای آماده سازی تا روز مسابقه را مورد بررسی قرار خواهیم داد.

ارتفاع: همانگونه که همه شما دوستان با این شاخص اشنایی دارید با افزایش ارتفاع شاهد کاهش دما، کمبود اکسیژن و کاهش فشار هستیم. این شاخص می تواند در پرواز کبوتر به شکل کاملا کم تاثیر گذار باشد. کلیه حیوانات در طبیعت دارای سیستم غریزی وفق پذیری و سنجش محیط می باشند. برای مثال نوع حرکت حیوانات ساکن کویر مانند مارمولک ها با نوع حرکت هم نوعان آنها در کوهستان متفاوت می باشد. برای مثال مارمولکی که در کویر است تنها بر روی کف دست و پای خود حرکت کرده و در زمان ایستادن کف یک دست و یک پای مخالف را بالا می گیرد و این تنها برای جلوگیری از افزایش دمای بدن در اثر تماس با سطح داغ کویر است در حالی که قوم و خویش این مارمولکها در کوهستان مانند خزندگان، شکمشان با سطح کوهستان در تماس است. این نشانه ای از وفق پذیری حیوانات و حتی انسان با طبیعت پیرامون خود می باشد. حال کبوتری که در شهر های کوهستانی (دارای ارتفاع) تربیت می شوند در هنگام پرواز ارتفاع خود را تا حدی که میزان اکسیژن برای آنها قابل تحمل باشد زیاد خواهند کرد و این کاملا غریزی می باشد و علت آن بکار افتادن سنسورهای بیولوژیکی این حیوان می باشد. با افزایش ارتفاع نیز می دانیم شاهد کاهش دما خواهیم بود(البته تا ارتفاع 20 کیلومتری از سطح زمین) برای همین کبوتران پرشی در مناطق گرم تا می توانند از سطح زمین ارتفاع می گیرند و اصطلاحا کبوتران قم و کاشان( به عنوان دو شهر سمبل کبوترداری در بین شهر های گرم) در چشم بهم زدنی دود می شوند. پس باید نتیجه گیری کنیم که ارتفاع به عنوان یک عامل بازدارنده نمی تواند نقش زیاد مهمی در پرواز کبوتران به حساب اید.

رطوبت: مقدار آب موجود در جو به صورت ذرات معلق (بخار آب) معرف میزان رطوبت در یک منطقه می باشد. حال اگر منطقه گرم و بدون وزش باد همراه با رطوبت باشد میزان احساس گرما نسبت به محیط معتدل مرطوب به همراه باد به مراتب بیشتر خواهد بود که در این مورد می توان به دو قسمت حاشیه خلیج فارس و دریای خزر اشاره کرد. مطمئنا پرواز کبوتر در حاشیه خلیج فارس به مراتب دشوار تر از پرواز در حاشیه دریای خزر خواهد بود.

دما: به یقیین این شاخص یکی از تاثیر گذار ترین عوامل بر پرواز کبوتران خواهد بود. همانطور که در فوق اشاره شد هر یک از عوامل بالا که به عنوان عاملی تاثیر گذار بر روی زمان پرواز محسوب شدند هنگامی که با افزایش دما همراه باشند تاثیری چند برابر حالت نرمال خواهد داشت. تاثیر افزایش دما در مناطق کویری نسبت به مناطق کوهستانی به شکل قابل ملاحظه ای متفاوت است که همانطور که در چند کامنت مدتی قبل گذاشته بودم به دلیل تفاوت میزان ظرفیت گرمایی متفاوت شن و سنگ و تفاوت ساختار شکلی این دو، ما شاهد عملکرد متفاوتی از افزایش دما در دو منطقه کویری و کوهستانی هستیم. در منطقه کویری به دلیل وجود ماسه که هوا در بین ذرات آن قرار گرفته و به شکل عایق عمل می کند شاهد گرم شدن سریع و سرد شدن سریع سطح کویر در روز و شب هستیم که عاملی برای ایجاد اختلاف دمای گاها حتی تا 30 درجه ای دمای بین شب و روز می شود. در حالی که به دلیل ساختار، سنگ مناطق کوهستانی دارای جذب و دفع گرمای متعادل تری می باشد. تاثیر گرما بر روی میزان دفع آب و به دنبال آن افت شدید توان ماهیچه های بدن از جمله ماهیچه های سینه که اصلی ترین نقش را در پرواز دارند و همچنین ماهیچه های تنفسی که نقش پمپاژ خون و متاثر از آن نقش اکسیژن رسانی را عهده دارند بسیار زیاد است که با چند رجوع کوچک به چند رویداد در حوالی خود می توانید به صورت کاملا تجربی و علمی این مطلب را بررسی کنید.

باد: باد یک پدیده طبیعی می باشد که در اثر ایحاد اختلاف فشار که خود تاثیر گرفته از اختلاف دمای بین لایه های مجاور(زیرین و کناری) می باشد، بوجود می آید. اگر به خاطر داشته باشید در کتاب علوم مقطع راهنمایی همیشه خوانده ایم که در کنار دریا روزها باد از دریا به خشکی و شب ها از خشکی به دریا می وزد که این ناشی از وجود اختلاف دما در این دو منطقه در شب و روز می باشد. همین موضوع در خشکی هم وجود دارد. وجود اختلاف دمای بین شب و روز کویر عامل بوجود امدن نسیم و در مواقع حاد تر باد های محلی در صبح گاهان می شود. تاثیر این عامل بر روی پرواز کبوتران را می توان با یک شبیه سازی کوچک ذهنی در مورد شنا کردن در یک دریاچه و یک رودخانه بررسی نمود. در جایی که آب (سیالی مانند هوا با چگالی بالاتر) ساکن است تنها قدرت و استقامت شما میزان سنجش زمان شنای شما خواهد بود. اما در یک رودخانه جریان آب بسیار تاثیر گذار است. اگر همجهت آب شنا کنید به سرعت از محل اولیه خود دور می شوید و اگر بخواهید در محدوده خود باقی بمانید طبیعتا باید خلاف جهت آب شنا کنید که این توان شما را در یک سوم زمان معمول از بین می برد. شهرستان قم با توجه به نقشه های زیر در انتهای کانال باد بعد از شهر اراک قرار دارد که با توجه به قرار گرفتن در مرز کویر و کوهپایه دارای نوسانات شدید دمایی در یک روز می باشد. شما اگر در زمستان از سوی شهر اراک به قم سفر کنید دقیقا تا سلفچگان (منطقه راهجرد) شاهد برف و سرمای مرطوب خواهید بود و از سلفچگان به سمت قم مانند اینکه خط کشی گذاشته باشند شاهد منطقه ای با سرمای خشک خواهید بود. دقیقا در تابستان هم در منطقه راهجرد شاهد یک آب و هوای ییلاقی عالی هستیم و به محض خروج از این منطقه به سمت قم شاهد گرمای خشک کویری خواهیم بود. با این تفاسیر چه هنگام ورود یک جبهه هوا از سمت غرب یا شمال غرب کشور و متاثر شدن منطقه کانال باد از این جبهه و چه در اثر تغییرات دمایی محلی و جاری شدن باد در این کانال شهر قم اخرین شهری در این کانال باد می باشد که تاثیر پذیر است.

جمع بندی: با توجه به مسائل فوق می توان به این نتیجه رسید که عوامل تاثیر گذار بسیاری را می توان برای یک پرواز بر شمرد ولی فاکتور دما که همراه با رطوبت و یا باد باشد عاملی بسیار مهلک در کم کردن زمان پرواز می باشد. اما با توجه به این نکته که حیوانات قابلیت تطبیق پذیری بالایی دارند می توان آنها را تا حدی با شرایط گوناگون وفق داد اما انتظار بی جایی است که بخواهیم ساعت پرواز کبوتران تحت شرایط گوناگون، یکسان باشد. شاید این تفکر اشتباه در اذهان بعضی شکل گیرد که نویسنده تنها دچار سویه گیری و تعصب باشد پس آیا کبوترو کبوترداران مناطق دیگر آب در هاونگ می کوبند؟ در پاسخ باید گفت که با توجه به تئوری که حقیر عرض کردم همانطور که امکان تطبیق پذیری کبوتران از سوی مناطق گرم به سوی مناطق سرد وجود دارد عکس آن را هم باید متصور شد منتها باید قبول کرد و اذعان داشت که این امر بسیار مشکل تر است و لذا با توجه به کمی حوصله بسیاری از افراد به آن همت نمی گمارند. اما زحمتی که جمیع عشقبازان این سرزمین در آماده سازی تا کسب نتیجه حتی ضعیف متحمل می شوند، ستودنی بوده و قابل تصور نیست. تنها یاد این جمله از یکی از اساتید بزرگ دانشگاهی ایران که حقیر افتخار شاگردی ایشان را داشتم در یک سمینار داخلی برای تلاش بیشتر دانشجویان در تحصیل را بیان می کنم: “اگر می خواهید در تحصیل موفق باشید یا باید مثل پیامبران باشید و یا مثل کبوتربازان. پیامبران با تمام توهین ها و اذیت ها و آزارها بدون هیچ چشم داشتی تنها به سعادت رسانیدن مردم خود را می خواستند. کبوتر بازان هم با تمام عشق به کبوتر خود و بدون هیچ دستاورد مادی در زیر آفتاب شدید تیر ماه چهره خود را می سوزانند آن هم تنها به عشق پریدن کبوتران خویش. پس یا پیامبر باشید یا کبوتر باز”.

حال به تاثیر شرایط جوی بر روی عملکرد کار کبوترداران و کبوتران در قم خواهیم پرداخت.

بعد از هوای نامطلوب روزهای اولیه، از تاریخ 15 خرداد که معمولا کبوترداران، کبوتران خود را بیرون کردند روزها شاهد وزش باد در حد معمول بودیم که بسیاری از کبوترداران این هوا را جهت نرم کردن کت کبوتران بسیار مناسب می دانستند ولی روزهای 22 و 23 خرداد وزش باد شدید باعث گم شدن تعداد زیادی از کبوتران ایشان در ابتدای کار شد که در این میان حتی موردی با تعداد گم شدن 140 کبوتر از 400 عدد کبکی نیز به گوش رسید. روزهای 29 و 30 خرداد با رخنه یک جبهه هوای مرطوب از شمال غرب و افت دما، نیمه غربی و شمالی و به تبع آن مرکز ایران تحت تاثیر قرار گرفت که نتیجه آن بارش باران در 30 خرداد و اول و دوم تیر ماه در شهرهای این مناطق حتی شهرهای کویری مانند قم و کاشان شد که خاطره دوم و سوم تیر ماه سال گذشته را در اذهان تداعی کرد. جاری شدن این هوای خنک در نیمه شمالی ایران انتظار کسب نتایج عالی در تیر ماه امسال را بالا برد ولی این یک روی ماجرا بود چرا که با قطع شدن این جریان هوا در روز سوم تیر شاهد افزایش دمای چند درجه ای در سوم تیر بودیم. با افزایش دما و قطع باد مطبوع و باقی ماندن رطوبت ناشی از بارش های روزهای قبل روز سوم تیر به یکباره به روزی با دمای بالا همراه با رطوبت بالا و بدون وزش باد تا ساعات بعد از ظهر مبدل شد. اما این پایان داستان نبود و بلکه آرامش قبل از طوفان بود چون همراه با افزایش دما از میزان رطوبت کاسته و گرم بودن لایه های زیرین هوا و سطح زمین نسبت به لایه های بالاتر نوید جریان پیدا کردن یک جریان سریع جوی را می داد. در صبح گاه روز 4 تیر از همان آغاز این تند باد حضور خود را نمایان کرد و در ساعت 10 صبح جریان باد به 29 کیلومتر بر ساعت حدود 8 متر بر ثانیه رسید و در ساعات ظهر این سرعت بیشتر شد و این جریانات ناپایدار هوا تا 5 شنبه 8 تیر ادامه داشت و تنها روز جمعه هوایی نسبتا خوب وجود داشت و از شنبه 10 تیر مجددا وزش باد شروع شد و تا 20 تیر ماه وزش بادهای تند شونده ادامه داشت. خاصیت این باد، وزش ملایم در قبل از طلوع خورشید و شدت گرفتن آن با افزایش دما می باشد که چنانچه همراه با بارندگی نباشد غبار غلیظ محلی همنشین جدایی ناپذیر این باد خواهد بود. نمونه عملی آن در 4 تیر قم مشاهده شد که کل گروهای شهر و مهمترین آنها یعنی گروی آقای داروغه را به شدت تحت تاثیر قرار داد.

دوستانی که دستی بر آتش دارند و در تیرماه به آماده سازی و پراندن کبوتر مبادرت ورزیده اند می دانند که بلای وزش باد تند در ساعات اولیه و یا ظهر چیست. چنانچه باد از ابتدای پرواز باشد کبوتر بنا بر حس غریضی خود از اوج گرفتن امتناع می کند و در کل ساعت پرش خود به حالت نیزه ای در مسیر مخالف باد در حال کت زدن می باشد و بیشترین فکر آن نشستن بر روی بام می باشد و چنانچه این تند باد در سر ظهر بیاید کبوتران بخاطر خستگی و تشنگی تار و مار می شوند و احتمال گم شدن (نیا کردن) تعداد بالایی از کبوتران بعد از ظهری وجود خواهد داشت.

با این تفاسیر نتایجی که در روزهای اول و دوم تیر انتظار می رفت به پیش بینی ها نزدیک بود و نتایج خوب و قابل تامل بود هر چند کبوتردارانی که عاقلانه به این قضیه نگاه نکردند و یک روز قبل از روز پای آب و دان در دادن دانه به کبوتران اشتباه کردند و روز پای آب و دانه کبوتران تا نزدیک غروب پرش داشتند و روز گرو دیگر رمقی برای پریدن نبود و در نتیجه ساعت هایی نا امید کننده البته از کار خود، نه از کبوتران، گرفتند.

در روز سوم تیر هر چند که باد نبود ولی رطوبت هوا شرایط پرواز را تا حدودی سخت می کرد ولی باید گفت یک روز تیرماهی واقعی برای پراندن به حساب می آمد که با این حال اشخاصی چون جناب آقای محسنی و یا برادران نانوا ساعات خوبی در همین روز گرم مرطوب بر جای گذاشتند.

در روز 4 تیر که می توان آن را روز سیاه تیرماه قم دانست تمامی گروها به شدت تحت تاثیر بودند چرا که طبیعت با جاری ساختن باد شدید خود اجازه هنر نمایی به کبوتران را نمی داد. حقیر که به همراه دوست خودم جواد خ و امید عزیز در مسابقه آقای داروغه شرکت داشتیم در ساعات اول از نمایش کبوتران ایشان شگفت زده شدیم. کبوتران بسیار زیبا نمایش می دادند و بسیار عالی باز شده بودند که به جز دو دسته 15 تایی که نقش کبوتران زیرین را داشتند مابقی کبوتران کاملا جدا مشغول کار خود بودند. اما وزش باد شدید همراه با غبار محلی از یک سو و ایجاد جو پر استرس بعلت انجام یکسری اعمال نامربوط از سوی یکی ازحریفان ایشان و حضور نیروی انتظامی بدلیل بروز این اعمال و خالی نمودن بام ایشان از داور و ناظر، اجازه ثبت نتیجه مهیا نگردید.

در ادامه تصاویری از وضعیت هوای قم از روز 4 تیر به بعد را خواهید دید. فاصله مستقیم محل تصویر بردار تا کوه ها 1 کیلومتر می باشد. در ضمن در تصاویر، رشته کوه کم ارتفاع کاروان شتر که به کوه خضر نبی و کوه دو برادران ختم می شود را هم در هاله ای از غبار می بیینید که محل بسیار مناسبی برای آشیانه قوش ها می باشد که به محض پرواز کبوتران، قوش ها در تعداد مختلف شروع به شکار کبوتران مخصوصا جوجه ها می نمایند.

نویسنده :محسن طاووسی