در زبان فارسی، ماکیان بالغ و بالای یک سال را ماکیان (به انگلیسی hen) و جوجه ماکیان و مرغ خانگی نابالغ را بهاری (باری) (به انگلیسیpullet) مینامند. خروس بالغ هم خروس (cock) و نابالغ هم جوجه خروس (cockerel) نام دارند.
رفتارشناسی [ویرایش]
مرغها همهچیزخوار اند.[۱۰] در محیط آزاد اغلب زمین را برای یافتن دانهها، حشرات و حتی جانوران بزرگتر از قبیل مارمولک و موشهای جوان میخراشد.[۱۱]
مرغ بصورت طبیعی از ۵ تا ۱۱ سال، بسته به نژاد، عمر میکند.[۱۲] در مرغداری تجاری یک جوجهٔ گوشتی تا قبل از کشتار تنها شش هفته زندگی میکند.[۱۳] جوجههای نیمه گوشتی و پرورش یافته در محیط باز تا ۱۴ هفته هم نگهداری میشوند. مرغهای تخمگذار هم تا یک سال حدود ۳۰۰ تخم گذاشته و پس از آن توانایی آنها در تخمگذاری کاهش مییابد و به کشتارگاه فرستاده میشوند تا از آنها در غذای بچه، حیوانات خانگی، پای و غذاهای پرورده استفاده شود.[۱۴] بر اساس کتاب رکوردهای گینس، پیرترین مرغ جهان در سن ۱۶ سالگی بر اثر مشکل قلبی مرد.[۱۵
خروس را میتوان از رنگ تندتر آن نسبت به مرغ و پرهای بلند دم و همچنین پرهای نوک تیز گردن و کمر از مرغ تشخیص داد. با این حال در برخی نژادها مانند سبرایت مرغ و خروس تفاوت بسیار اندکی دارند. خروس را همچنین میتوان با دقت در بلندی تاج و سیخک (برآمدگی نیزه مانند در پای مرغ) از مرغ باز شناخت. در بعضی نژادها و نژادهای دورگه مرغ و خروس را از رنگ آنها میتوان تمیز داد. در مرغ بالغ گوشت بالای سر (تاجcomb/cock's comb) و همچنین زائدهٔ زیر حلقوم پرنده (wattleزیرحلقوم) اندکی رشد مینماید . در اکثر نژادها رشد تاج و زیرحلقوم در خروسها بیشتر از مرغان است. در برخی نژادها هم پرهایی اضافه در ناحیه صورت و غبغب پرنده میروید که ناشی از یک تغییر ژنتیکی بوده و به آن ریش (beard/muff) گفته میشود.
مرغها توانایی پریدن برای مسافتهای بلند و طولانی را ندارند، اما در نژادهای سبکتر میتوانند که بر روی نرده و یا شاخهها، جایی که بطور طبیعی استراحتگاه آنهاست، بپرند. مرغها معمولا عمل پریدن را برای جستجو و یا اجتناب از خطر انجام میدهند.
مرغها اجتماعی بوده و گلهای زندگی میکنند. مرغها در درون خود یک نوع سلسله مراتب (pecking order) دارند که در آن عدهای از پرندگان در بدست آوردن غذا و محل استراحت برتری دارند. برداشتن مرغ و خروسها از گله سبب اخلال در این نظم میشود تا دوباره سلسله مراتب جدید برقرار شود. افزودن پرندگان جدید-بویژه پرندگان جوان- به گله معمولا موجب نزاع و ایجاد جراحت میشود.[۱۶]
مرغها معمولا تمایل دارند که در جایی تخمگذاری کنند که از قبل در آنجا تخم بوده باشد و تخمهای آشیانههای اطراف را نیز به محل خود انتقال میدهد. گاهی نیز بر سر تخمگذاری در یک محل خاص بسیار لجوج و یکدنده میشوند. بسیار اتفاق میافتد که دو مرغ بر سر جای تخمگذاری با هم درگیر شده و حتی اگر محل کوچک باشد بر روی هم تخم میگذارند.
خروسها به منظور اعلام حضور به خروسهای رقیب بانگ (اذان) میزنند. این عمل میتواند به علت تغییرات محیط هم باشد. مرغها نیز پس از تخمگذاری و یا برای صدازدن جوجههای خود قدقد میکنند.
در سال ۲۰۰۶ دانشمندانی که بر روی پیشینه پرندگان تحقیق میکردند به یک ژن پس مانده-talpid۲ برخوردند که در دوران جنینی عامل شکل گیری دندانها در فک میباشد؛ شبیه آنچه در فسیلهای پرندگان دیده شدهاست. جان فالن ناظر این پروژه اظهار میدارد که:"... مرغها تحت شرایطی خاص توانایی دندان درآوردن را حفظ کردهاند... ."[۱۷]